Son yıllarda, uzayda bulunan enkazlar oldukça büyük bir sorun haline geldi. Bugün uzayda yaklaşık 2 bin tane aktif çalışan uydu var, ancak şu anda uzayda bulunan 3 bine yakın uydu kullanılamaz halde.
Ayrıca bu uydulara 15 bin küçük parça ve 150 bin izi sürülemeyen enkaz parçası eşlik ediyor.
Üstelik önümüzdeki yıllarda, geniş kapsama alanı elde etmek ve düşük gecikmeli telekomünikasyon ve izleme hizmetleri sunmak üzere bu uyduların sayısı giderek artacak.
Uzay görevleri zarar görebilir
Türksat Uydu Programları Direktörü Fatih Ayhan, uzay çöplerinin ülkelerin gökyüzüne yönelik faaliyetlerine zarar verebileceğini belirtti.
Potansiyel çarpışma risklerinin bu sebeple arttığına dikkati çeken Ayhan, şöyle konuştu:
Bir teori olarak ortaya atılan ‘Kessler Sendromu’na göre, yakın gelecekte uzay aktiviteleri sonucu artan uzay çöpleri kritik boyutlara ulaşarak zincirleme bir senaryoyu başlatacak ve yörüngedeki tüm uzay araçları hasar görecek.
Bu da uzun süre uzayı kullanılamaz hale getirecek. Bu senaryonun gerçekleşme olasılığı tartışmalı bir konu olsa da uzay çöpleri için önlem alınmadığı takdirde ciddi kazaların ve uydu veya uzay aracı kayıplarının yaşanması kaçınılmaz.
“Ülkelerin çözüm üretmesi bir zorunluluk”
Mevcut ve olası çöplerden kurtulmak için farklı çözümler üzerinde çalışmalar yapıldığına işaret eden Ayhan, şu değerlendirmede bulundu:
Öncelikle yörüngedeki mikro parçacıklardan makro ölçekli uydulara kadar tüm nesnelerin takip edilmesi, yer tarafında radar ve optik teleskoplar yardımıyla bu cisimlerin yörüngelerinin tayini, çarpışmaların önlenmesi ve daha fazla uzay çöpünün önüne geçmek için en temel unsurlardan biri.
Ayrıca, ağ ile toplama, robot kollarla kilitlenme, zıpkınla yakalama gibi teknolojilerle uzay çöplerini toplayarak atmosfere geri getirerek yanmalarını sağlama gibi konseptler bulunuyor.
Ülkelerin çöp sorununa karşı iş birliği içinde çözüm üretmesi, bir seçenekten ziyade zorunluluktur. Dolayısıyla önümüzdeki süreçte buna yönelik daha radikal adımlar atılmasını bekliyoruz.
Türkiye devreye girebilir
Ayhan, Türkiye’nin uzayda bulunan nesneleri ve potansiyel çarpışma risklerini izlemek için kullandığı radar ve teleskop sistemlerinin genişletilmesi gerektiğini söyledi.
Bu sistemlerin, Türkiye’nin uzayda aktif şekilde varlık göstermesine ve uzay çöplerini takip etmesine yardımcı olacağını vurgulayan Ayhan, şu ifadeleri kullandı:
Uzay çöpleriyle mücadele için ülkeler ve uluslararası uzay ajanslarıyla işbirliği yapılması ve mevcut işbirliklerinin artırılması, ülkemizin bu süreçte daha aktif rol alması açısından önemli. Çünkü uzay çöpleri tüm ülkelerin ortak problemi.
Ayrıca, uzay çöpleriyle ilgili veri paylaşımı, Birleşmiş Milletler ve uluslararası kuruluşlarla aktif olarak yasal düzenleme ve regülasyonlara katılmak, uyum sağlama konularında önemli olacak
Uzaya gönderilen her tipteki uzay aracında görevlerinin sonunda güvenli bir şekilde yörüngeden çıkarılmasını sağlayacak sistemler kullanılması da gerekir. Bu hususta AR-GE faaliyetleri, farkındalığı artıracak eğitim programları, uydu ve uzay araçları tasarımında buna yönelik planlamalar gerçekleştirilmeli.
“Milli çözüm Türkiye’ye katkı sağlar”
Uzay çöplerine karşı geliştirilecek milli çözümlerin Türkiye’ye önemli katkıları olacağını belirten Ayhan, şunları kaydetti:
Uzay çöplerine karşı milli geliştirilecek teknolojiler, Türkiye’ye bilimsel, ekonomik, güvenlik ve çevresel alanlarda önemli avantajlar sağlayacaktır.
Bunun önlenmesi konusunda geliştirilecek milli teknolojiler, uzay endüstrisi istihdamını artırıp, alt dallarda yeni iş kollarıyla uluslararası rekabet oluşturarak ihracat potansiyeli sağlayacaktır.
Yapılacak yatırımlar mühendislik, robotik, yapay zeka ve malzeme bilimi gibi birçok alanda ilerlemelere yol açacak, dışa bağımlılığı azaltacak, stratejik teknolojilere sahip olmayı ve güvenli operasyonların sürekliliğine imkan verecektir.
Küresel alanda bu hususta aktör olmak prestijin yanı sıra ülkelerle diplomatik ilişkileri güçlendirecektir.